Ysgol Brynhyfryd – Peilota’r Adnodd Hunan-werthuso’r Gymraeg

Adnodd: Hunanwerthuso’r Iaith Gymraeg

Yn 2020, cyhoeddodd Cymdeithion o’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol adroddiad comisiwn a oedd yn archwilio’r cwestiwn:

‘Beth yw rôl arweinyddiaeth addysgol wrth wireddu gweledigaeth Cymru o ddiwylliant bywiog ac iaith Gymraeg ffyniannus?’.

Arweiniodd y comisiwn hwn at gyfres o argymhellion i’w hystyried ar lefel genedlaethol. Un oedd sicrhau fframwaith cenedlaethol clir ar gyfer datblygiad y Gymraeg o fewn y sector addysg gan roi ystyriaeth i’r Gymraeg o fewn y Cwricwlwm i Gymru. Yn dilyn hyn, sefydlwyd yr Adnodd Hunan-werthuso mewn cydweithrediad â Llywodraeth Cymru, Consortia Rhanbarthol, Estyn, Awdurdodau Lleol a’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol. Bwriad yr adnodd yw annog penaethiaid i ystyried datblygiad y Gymraeg yn eu hysgol a mapio eu darpariaeth ar gyfer symud y Gymraeg ymlaen yn strategol ac yn ymarferol. Gellir ei ddefnyddio gan ysgolion ochr yn ochr â’r Adnodd Cenedlaethol: Gwerthuso a Gwella (NR:EI). Rhennir yr adnodd yn dri maes sy’n cyd-fynd â meysydd yr adnodd cenedlaethol; arweinyddiaeth, dysgu, addysgu a chwricwlwm a lles, tegwch a chynhwysiant.

Bu saith ysgol yn rhan o dreialu’r Adnodd Hunanwerthuso hwn ac mae pob ysgol wedi dewis maes ffocws o ran y Gymraeg ac wedi mynd ati i ateb y cwestiynau fel rhan o’u proses gwella ysgol.

Rôl yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol oedd cefnogi’r penaethiaid yn y broses o ddehongli’r cwestiynau wrth gynnig cymorth ymarferol a thrafod pa adnoddau posibl allai fod o gymorth wrth dreialu’r adnodd. Rhannwyd cyfres o gwestiynau pellach sy’n gofyn i’r ysgolion peilot ystyried gwerth yr adnodd ac adnabod unrhyw gryfderau ac anfanteision.

Yn dilyn y peilot bydd pob ysgol wedi drafftio strategaeth gyda’r nod o hybu a datblygu’r Gymraeg. Mae’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol a’r ysgolion wedi cynhyrchu astudiaethau achos i rannu arfer dda ag ysgolion eraill ledled Cymru.

Ysgol Brynhyfryd

Ysgol gyfun gymysg ddwyieithog yw Brynhyfryd i ddisgyblion rhwng 11 a 18 oed sy’n cael ei chynnal gan Awdurdod Addysg Sir Ddinbych. Mae ethos dwyieithog yr ysgol yn adlewyrchu’r gymuned y mae’n ei gwasanaethu.

Nod Ysgol Brynhyfryd yw cynnig addysg o’r safon uchaf bosibl sy’n ceisio ateb anghenion disgyblion unigol mewn amgylchedd dwyieithog cefnogol a hapus. Anogir pob disgybl i ddatblygu hunan-barch ynghyd ag agwedd gadarnhaol a chyfrifol at fywyd yn gyffredinol. Mae gan yr ysgol werthoedd gwaith cryf a’i nod yw cymell ei holl ddisgyblion i wneud eu gorau glas bob amser.

Gwybodaeth gyd-destunol

• Mae 1143 o ddisgyblion yn yr ysgol
• 7-11 yn 946 a Bl.12-13 yn 197
• 608 o ferched, 538 o fechgyn
• Prydau Ysgol am Ddim (PYD) (yn cynnwys gwarchodaeth drosiannol)
• 3% – Ionawr 2021
• 1% – Ionawr 2022
• 2% – Ionawr 2023
• 5% – Hydref 2023
• ADY – 4.6%
• Cymraeg / Saesneg (Un safle / Dwy ffrwd)
• 8% – Ffrwd Gymraeg
• 4% – Ffrwd Saesneg

Maes ffocws ar gyfer y peilot

Caiff yr Adnodd Hunan-werthuso ei rannu’n dair rhan gyda chyfres o gwestyniau i’r Pennaeth ac uwch arweinwyr eu hystyried wrth gychwyn ar eu proses hunan wella. Penderfynwyd canolbwyntio ar y cwestiynau hyn fel maes ffocws i’r peilot:

• I ba raddau mae arweinwyr yn cefnogi staff i ddenfyddio adnoddau yn effeithiol?
• Beth sydd angen ei wneud i gefnogi’r ysgol i symud ar draws continiwm ieithyddol categoreiddio yn unol â darpariaeth cyfrwng Cymraeg?
• Pa mor dda mae’r ysgol yn adnabod anghenion datblygu’r gweithlu er mwyn gwella addysgu a dysgu ac er mwyn symud y gweithlu ymlaen er mwyn darparu mwy o’r cwricwlwm drwy gyfrwng y Gymraeg?
• Pa mor dda mae’r ysgol yn adnabod anghenion datblygu’r gweithlu er mwyn gwella addysgu a dysgu ac er mwyn symud y gweithlu ymlaen er mwyn darparu mwy o’r cwricwlwm drwy gyfrwng y Gymraeg?
• Pa mor dda mae’r ysgol yn adnabod anghenion datblygu’r gweithlu er mwyn gwella addysgu a dysgu ac er mwyn symud y gweithlu ymlaen er mwyn darparu mwy o’r cwricwlwm drwy gyfrwng y Gymraeg?
• I ba raddau mae trefniadau recriwtio yn hyrwyddo datblygiad y Gymraeg?
• I ba raddau mae’r ysgol yn defnyddio arbenigedd staff i addysgu a llenwi bylchau / datblygu arbenigedd bynciol?

Cryfder drwy Angenrhaid:

• Gwyddoniaeth- 2 aelod o staff yn trosglwyddo i addysgu yn y Gymraeg.
• Dyniaethau- 1 aelod o staff yn trosglwyddo i addysgu yn y Gymraeg.
• Cynllun Pontio Cynradd-Uwchradd y Gymraeg
• 2 x Athro
• Cynllun TAR y Brifysgol Agored
• 1 x Athro

• I ba raddau mae’r ysgol yn cynllunio’n fwriadus ar gyfer datblygiad staff yn unol â’r safon proffesiynol ynghylch datblygu sgiliau Cymraeg?

Mae angen rhagor o ddatblygiad yma a cheir cyfyngiad naturiol i’r hyn y gallwn ei wneud i dyfu’r Gymraeg oherwydd gallu’r staff yn y Gymraeg. Mae’r data presennol fel a ganlyn:

• 30% o staff di-gymraeg yr ysgol yn awyddus i ddysgu’r Gymraeg.
• 24% o staff yn awyddus i wella safon eu Cymraeg.

Camau nesaf

• Llunio darlun fwy manwl o batrymau ieithyddol staff.
• Llunio cerrig milltir datblygiad caffael ieithyddol
• Adnabod y rhaglenni/ cefnogaeth sydd ar gael ar gyfer hyn.
• Llunio strategaeth recriwtio sydd yn gosod ystyriaethau ieithyddol yn ganolog
• Pecyn Recriwtio a thrafodaethau gyda Pharterniaethau ITE
• Trafodaethau gydag ysgolion clwstwr.
• Adeiladu ar benodiad Cydlynydd Trochi, Dwyieithrwydd a Ddiwylliant Gymreig