Stori Arweinyddiaeth: Martin Evans

Pennaeth, Ysgol Gynradd Gymraeg Pontardawe

Pwy neu beth wnaeth eich ysbrydoli i fod yn arweinydd yng Nghymru?

Hyd y cofiaf roeddwn bob amser eisiau bod yn athro. Erioed mewn miliwn o flynyddoedd wnes i feddwl y byddwn i’n bennaeth! Nid oedd bod yn bennaeth erioed ar fy agenda. Yn ystod fy Lefel A ac ar ôl i mi ddechrau fy ngradd addysgu, dechreuais feddwl am arweinyddiaeth mewn rhai rolau. Yn sicr, dysgais lawer gan fy mhennaeth blaenorol yn Ysgol Gynradd Gymraeg Pontardawe. Yn ystod fy amser yn yr ysgol y cofrestrais ar gwrs arweinyddiaeth rheolaeth ganol ym Mhrifysgol Metropolitan Abertawe, a rhoddodd hyn gyfle i mi arwain yn fy ysgol a chredaf fod hynny wedi rhoi’r gred i mi y gallwn fod yn arweinydd.

Beth ydych chi’n ei wneud yn weithredol i ysbrydoli a chefnogi’r genhedlaeth nesaf o arweinwyr?

Mae’n bwysig iawn i mi i staff o fewn sefydliadau gymryd rhan mewn gweithgareddau datblygiad proffesiynol megis, ymchwil gweithredu, gweithgareddau bro neu gyrsiau rheolaeth ganol boed hynny ar lefel ysgol neu genedlaethol. Mae’n rhoi’r sgiliau angenrheidiol i bobl a hyd yn oed yn dod â phobl allan o’u parthau cysurus i ysgogi eu diddordeb a datblygu sgiliau fel arweinwyr posibl. Yn aml, mae hyn yn digwydd yn naturiol ac fel arweinydd mae’n bwysig iawn adnabod a chefnogi staff fel y genhedlaeth nesaf o arweinwyr. Rydym bellach wedi datblygu ethos cryf ar gyfer dysgu proffesiynol ac mae gennym hanes cryf o staff yn dilyn rolau arweinyddiaeth yn llwyddiannus.

Fel arweinydd, sut ydych chi’n modelu blaenoriaethu eich lles eich hun fel esiampl i staff?

Rhaid cyfaddef fy mod yn gweld yr elfen hon yn eithaf anodd a fy mod wedi gorfod gweithio arni. Mae bod yn bennaeth mewn ysgol fawr yn wynebu heriau ond hefyd rwy’n gwybod bod yn rhaid i chi ofalu amdanoch eich hun, ar ôl cael diagnosis o bwysedd gwaed uchel yn ddiweddar. Rwy’n eiriolwr dros fy iechyd a lles fy hun gan gynnwys iechyd a lles eraill hefyd. Rwy’n meddwl bod arweinyddiaeth dosturiol yn allweddol os nad yn hanfodol i greu perthnasoedd ac amgylcheddau gwaith iach. Y llynedd, cyflwynais newid gydag un o fy uwch dîm rheoli yn gyfrifol am les staff. Mae hyn yn parhau i gael effaith gadarnhaol ar les staff.

Pa lyfr/gyfle dysgu proffesiynol/ddarn o ymchwil ydych chi wedi’i ddefnyddio’n ddiweddar i lywio’ch ymarfer arweinyddiaeth?

Ers dod yn rhan o’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol Cymru fel Cydymaith, rhoddodd y cyfle i mi fyfyrio ar fy nhaith arweinyddiaeth. Sylweddolais yn gyflym ei bod yn debyg nad oeddwn yn gwerthfawrogi faint o ymchwil gweithredu a wneuthum 5, 10, 15 mlynedd yn ôl a sut yr effeithiodd hynny ar fy ngyrfa. Un o fy ngweithgareddau cyntaf oedd darllen rhai o bapurau Cyfres Mewnwelediad a gyhoeddwyd gan yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol Cymru. Mae’r papur ‘Mwy na phlastr’ gan Dr Alice Davies yn trafod arweinyddiaeth dosturiol a’r galw am newid diwylliant. Roedd hyn yn atseinio gyda mi pan ddechreuais fy mhrifathrawiaeth yn fy ysgol fy hun. Rwy’n meddwl bod y neges yn glir iawn – fel arweinwyr gallwn yn aml gael ein sugno i mewn i’r swyddfa gan gwblhau’r llwyth gwaith cynyddol heb edrych a hanfodion arweinyddiaeth yn eich lleoliad chi. Rhaid inni gydnabod gwendidau a chryfderau sy’n gwneud arweinwyr cryfach ac ysbrydoledig.

Beth sydd wedi bod yn uchafbwynt gyrfa i chi yn ystod eich cyfnod fel arweinydd yng Nghymru?

Bu rhai uchafbwyntiau hyd yn hyn yn fy ngyrfa, ond rhaid cyfaddef fy mod yn hynod falch o fy nheulu ysgol a’r tîm arwain pan gefais fy swydd fel pennaeth yn fy ysgol bresennol, yn dilyn pandemig, adeilad newydd ac arolygiad ESTYN i gyd o fewn 6 mis. Mae ein gwaith presennol ar y cwricwlwm newydd i Gymru yn rhywbeth rwy’n falch iawn ohono wedi cael cais i gwblhau astudiaeth achos ar gyfer ESTYN yn dilyn eu hymweliad.

Yn olaf, mae’r cyfle i fod yn Gydymaith gyda’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol Cymru ac i gael mynediad at gyfleoedd dysgu proffesiynol rhagorol, gan gydweithio a gweithio gydag arweinwyr eraill ledled Cymru, wedi rhoi her newydd i mi ddatblygu ymhellach fel arweinydd.

Sut ydych chi wedi cysylltu â chydweithio â chymheiriaid y tu hwnt i’ch sefydliad eich hun i gael effaith ar y system ehangach?

Ers dod yn Gydymaith, rwyf wedi ymgysylltu’n frwd â fy rhwydwaith a grwpiau clwstwr ac wedi lledaenu’r bwletin wythnosol a rhannu gyda chydweithwyr sut i ddod yn Gydymaith. Rwyf wedi hwyluso digwyddiadau ar-lein, a bûm yn un o’r siaradwyr gwadd ar stondin yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol Cymru yn yr Eisteddfod Genedlaethol ym Maldwyn, Meifod ym mis Mai/Mehefin 2024. Un peth y byddwn i’n ei ddweud yw cysylltu ag eraill sy’n hanfodol a gan amlygu’r gwaith rhagorol y mae’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol Cymru yn ei gynnig sef yn bennaf oll y peth gorau i mi ei wneud erioed.