Stori Arweinyddiaeth – Elin Wakeham
Pwy neu beth wnaeth eich ysbrydoli i fod yn arweinydd yng Nghymru?
Trwy gydol fy ngyrfa, rwyf bob amser wedi bod â diddordeb yn yr effaith y mae arweinyddiaeth ysbrydoledig ac effeithiol yn ei chael ar ysgolion. Ar ôl gweithio mewn amrywiaeth o ysgolion, am bron i 30 mlynedd, rwyf wedi gweld y gwahaniaeth y gall arweinyddiaeth ysbrydoledig ei gael ar sefydliad. Er nad oedd gen i erioed lwybr gyrfa na chynllun yn ymwybodol, fy niddordeb i ddysgu am arweinyddiaeth a’r rôl yr wyf i ymgysylltu â gwahanol gyfleoedd. Dechreuodd fy niddordeb ffurfiol cyntaf mewn deall arweinyddiaeth fel rhan o’r thesis ar gyfer fy MBA yn 2004. Roedd fy ymchwil yn canolbwyntio ar y cynnig proffesiynol i benaethiaid ac effaith arweinyddiaeth mewn ysgolion. Cyfle arall oedd bod yn rhan o brosiect dylunio’r cwricwlwm fel ysgol arloesi o 2015. Rhoddodd hyn fewnwelediad pellgyrhaeddol i mi ar newid strategol ar raddfa fawr yn y system addysg. Mae bod yn rhan o’r daith hon wedi fy ysbrydoli i fod eisiau bod yn arweinydd ac i weld y newidiadau arloesol hyn yn siapio cwrs addysg. Yn ystod y broses hon, clywais lawer o athrawon, ac arbenigwyr blaenllaw yn siarad, ac mae’r bobl hyn wedi dylanwadu a llunio fy ngwerthoedd a’m hagweddau tuag at ffurfio dewisiadau arweinyddiaeth sy’n gwneud gwahaniaeth.
Beth ydych chi’n ei wneud i ysbrydoli a chefnogi’r genhedlaeth nesaf o arweinwyr?
Gan ddefnyddio fy ngwybodaeth a’m dealltwriaeth o arweinyddiaeth, rwyf wedi mynd ati i geisio datblygu’r staff o’m cwmpas trwy ddarparu cyfleoedd. Yn yr ysgol mae staff yn cael cyfleoedd i arwain a chymryd cyfrifoldeb i gymryd rhan mewn prosiectau lleol a chenedlaethol. Er enghraifft, mae aelodau o fy uwch dîm arweinwyr a’m tîm arweinyddiaeth ganol wedi bod yn rhan o’r cynigion arweinyddiaeth cenedlaethol. Mae arweinwyr yn cael bod yn arloesol ac arwain newid sylweddol o fewn yr ysgol. Rwyf hefyd wedi gweithio gyda staff clwstwr i ddatblygu a chreu rolau a chyfrifoldebau fel arweinwyr systemau fel rhan o’n taith dylunio cwricwlwm.
Fel arweinydd, sut ydych chi’n modelu blaenoriaethu eich lles eich hun fel esiampl i staff?
Dechreuais fy rôl gyntaf fel Pennaeth mewn ysgol newydd ac awdurdod lleol newydd ym mis Ionawr 2020. O fewn ychydig fisoedd roedden ni yng nghanol y pandemig covid byd-eang. Roedd arwain yr ysgol drwy gyfnod mor ddigynsail, ar ben newidiadau ar raddfa fawr a oedd yn cynnwys y cwricwlwm a’r cod Anghenion Dysgu Ychwanegol (ADY) yn profi fy ngwydnwch yn fawr. Rwyf wedi gorfod cymryd cyfrifoldeb am fy lles fy hun i sicrhau, yn ystod cyfnod heriol, fod gen i’r strategaethau ar waith i’m cadw’n iach. Rwy’n gofalu am fy lles fy hun trwy gerdded neu ddefnyddio fy hyfforddwr i weithio oddi ar straen. Mae rheoli amser wedi bod yn hynod o bwysig. Rwy’n ceisio defnyddio fy amser yn y gwaith mor effeithiol â phosibl fel fy mod yn gweithio oriau synhwyrol, ac mae hyn yn caniatáu imi gysylltu â fy ffrindiau a’m teulu. Rwyf hefyd yn annog y staff o’m cwmpas i wneud yr un peth – er enghraifft yn y gwaith, mae pob aelod o staff yn defnyddio’r swyddogaeth e-bost anfon a drefnwyd i sicrhau nad oes negeseuon e-bost yn tarfu arnynt gartref ac rwyf bob amser yn gosod amser dechrau a gorffen ar gyfer cyfarfodydd. Rwy’n annog gweithio mewn tîm fel bod staff yn cefnogi ei gilydd; cymdeithasu a defnyddio’r stafell staff a ni’n trio cael bore coffi cymdeithasol unwaith y mis. Mae hiwmor yn rhan bwysig o feithrin perthnasoedd mewn gwaith.
Pa lyfr/cyfle dysgu proffesiynol/darn o ymchwil rydych chi wedi’i ddefnyddio’n ddiweddar i lywio’ch ymarfer arweinyddiaeth?
Pan ddechreuais fy rôl fel pennaeth, rhoddodd fy mhartner ei gopi i mi o “The 7 habits of Highly Effective People” gan Steve Coveys. Cafodd effaith sylweddol ar y ffordd yr oeddwn yn mynd at bethau a’r ffordd roeddwn i’n meddwl – newid meddwl mawr. Mae gen i enghreifftiau o ddatganiadau paradeim hynod effeithiol ar y wal yn fy swyddfa o hyd – gyda’r nod o ymdrechu’n barhaus i wella. Fe wnes i hefyd wrando ar bodlediad Marcus Heslop ar wefan yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol. Roedd hyn hefyd yn ysgogi’r meddwl ac unwaith eto fe wnaeth i mi ail-feddwl beth oedd bod yn arweinydd. Yn ddiweddar, rwyf wedi gweld ymchwil Dr Alma Harris i arwain y system yn ddiddorol.
Beth fu’n uchafbwynt gyrfa i chi yn ystod eich cyfnod fel arweinydd yng Nghymru?
Rwy’n teimlo’n falch iawn o’r gwaith rwyf wedi’i wneud fel rhan o weithredu’r Cwricwlwm i Gymru yn fy ysgol fy hun. Cydnabuwyd hyn gydag astudiaeth achos yn dilyn arolygiad diweddar gan Estyn ym mis Ionawr 2024. Uchafbwyntiau eraill fy ngyrfa yw’r dilyniant rwyf wedi’i wneud ar hyd y blynyddoedd a’r gwahanol rolau a chyfrifoldebau rwyf wedi’u cael yn ddiweddar, gan gynnwys secondiad i weithio i’r awdurdod lleol a’r cyfle i fod yn rhan o’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol.
Sut ydych chi wedi cysylltu a chydweithio â chyfoedion y tu hwnt i’ch sefydliad eich hun i gael effaith ar y system ehangach?
Fel rhan o lansiad y cwricwlwm, teithiais ledled Cymru i gysylltu a chyflwyno i lawer o randdeiliaid gwahanol. Rwyf wedi parhau â hyn fel rhan o’m gwaith fel pennaeth gyda’r clwstwr. Y gwaith yr ydym wedi’i wneud fel clwstwr, o sicrhau bod nodau cyffredin i sicrhau bod gan staff ddealltwriaeth ragorol o ddysgu a chynnydd. Mae hyn wedi sicrhau bod gan ysgolion o fewn y clwstwr safonau uchel, disgwyliadau tebyg a bod cydweithio yn sicrhau cydraddoldeb i ddisgyblion yr ysgolion clwstwr. O fis Medi 2024, mae fy rôl fel rhan o’r tîm Cynghorwyr Gwella Ysgolion wedi agor y cyfleoedd hynny ar draws clystyrau ac ar draws Cymru.