Stori Arweinyddiaeth: Anna Griggs

Pennaeth, Ysgol Gynradd Sirol Buttington Trewern

Roedd fy arweinydd ysbrydoledig cyntaf yn agos iawn i’m cartref

Ganwyd yn Bury, Manceinion ac roedd yn fab hynaf i athro a gweithiwr cymdeithasol. Symudon ni nôl i Gymru i fod yn nes at deulu ar ôl i fy nhad gael ei benodi’n  Ddirprwy Bennaeth yng Nghanolbarth Cymru. Er bod fy mam yn siaradwr Cymraeg nid oedd fy nhad, felly penderfynon nhw fy rhoi yn y ffrwd Saesneg pan ddechreuais i yn yr ysgol – rhywbeth rydw i wedi ei ddifaru fel addysgwr balch oedd yn gweithio yng Nghymru.

Rwy’n cofio fy nhad fel arweinydd naturiol, wastad ar flaen y gad, yn rhan o rwydweithiau ardderchog yn lleol, led led Cymru ac yn Ewrop hyd yn oed, rhywbeth yr ydw i wastad wedi ceisio’i wneud fel arweinydd. Cyflawnodd y canlynol:

• Secondiad i Lywodraeth Cymru i asesu hyfforddiant athrawon TG led led Cymru ar ôl gosod un o’r ystafelloedd TG cyntaf mewn ysgol gynradd yn 1994. Adeiladu ei gyfrifiaduron personol ei hun i wneud i’r gyllideb fynd ymhellach!
• Teithiau blwyddyn 5/6 i’r Iseldiroedd, Gwlad Belg a’r Almaen.
• Darlithio ym Mrwsel ar waith gyda systemau addysgol Ewrop, ar ôl datblygu cysylltiadau â 7 gwlad Ewropeaidd a noddwyd gan Comenius (EEC) a’r Cyngor Prydeinig. Dechreuodd lawer o ddysgwyr addysg ffurfiol yn 7 oed, un flwyddyn y tu ôl i safonau plant Cymru ac erbyn 11 roedd blwyddyn academaidd o wahaniaeth.

Felly, roedd yn ddiddorol cael y cyfle i wrando ar Lucy Crehan a siarad â hi fel rhan o gyfarfodydd Cyswllt yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol a chlywed am ei gwybodaeth am systemau Addysg led led y byd yn ei llyfr ‘Cleverlands.’ Yn 2006 a 2007 cefais y fraint o ymweld â’r Ffindir a mynd i ysgol lle gallai dysgwyr ddewis cael eu haddysgu yn y Ffinneg, Swedeg neu Saesneg ac i wylio dysgwyr ifanc yn gwisgo i baratoi am eira go iawn ac yn dadwisgo wedyn yn hollol annibynnol neu edrych ar eu hamserlen i weithio ar ba adeg yr oedd angen iddyn nhw feicio i’r ysgol y bore hwnnw. Roedd ymweliad Awdurdod Lleol ag Awstria yn 2008 i edrych ar blant Mwy Abl a Thalentog o 3 i 19 hefyd yn gymaint o gyfle.

Yn gyflym ymlaen at fis Medi 2022 a chyflwynais Ieithoedd Tramor Modern a thrawsieithu i’m ysgol fy hun. Rydyn ni wedi dechrau cofleidio ieithoedd eraill ac yn sydyn mae fy nysgwyr sy’n dysgu Saesngeg fel Ail Iaith wedi rhoi’r gorau i fod yn ansicr. Rydym bellach yn cael sgyrsiau rhwng ein dysgwyr o Slofacia a’n dysgwyr Pwyleg am y tebygrwydd rhwng eu hieithoedd ac mae eu parodrwydd newydd i ddysgu peth o’u mamiaith i weddill y dosbarth yn wirioneddol ysbrydoledig.

Felly, fy arweinydd cyntaf oedd fy nhad.

Anelu tuag at arweinyddiaeth

Fy ail arweinydd ysbrydoledig oedd Chris, fy mhennaeth, fel Athro Cymwysedig yn ddiweddar. Roedd ganddi ddisgwyliadau uchel iawn ar gyfer staff ac roedd disgwyl i chi fod yn arweinydd p’un ai yn eich ystafell ddosbarth neu’ch pwnc. Roedd hi’n wych am roi sgaffald arweinyddiaeth a mentor i mi yn yr ysgol. Yn ddiweddarach, anogodd fi i ymuno â rhaglen Fast Track y Coleg Cenedlaethol (Lloegr). Cefais gyfle i rwydweithio gydag arweinwyr uchelgeisiol o bob rhan o Loegr a chwblhau Dysgu Proffesiynol ardderchog e.e: Hyfforddwch yr Hyfforddwr, NLP a Hyfforddi’r Hyfforddwr. Roedd y cyfleoedd hyn yn magu fy hyder fel arweinydd dilys ac roedd hyn yn bwysig gan mai fi oedd yr aelod staff ieuengaf pan gefais fy mhenodi’n Ddirprwy Bennaeth yn 2009.

Wynebu arweinyddiaeth allanol a mynd â phobl gyda ni

Fy nhrydydd arweinydd oedd John, fe’m penododd yn Ddirprwy iddo. Roedd yn wych gyda Deallusrwydd Emosiynol ac fe anogodd fi i fod yn fwy ymwybodol o les i’m dysgwyr, fy staff a mi fy hun. Mae lles wedi bod yn rhywbeth sydd wedi bod wrth wraidd fy ngwerthoedd byth ers hynny er nad ydw i’n dal i feddwl fy mod i wedi perffeithio’r un olaf!

Roedd John yn arweinydd arall a oedd yn angerddol am edrych y tu hwnt i’n tref farchnad fach neu hyd yn oed ein Hawdurdod Lleol. Bob blwyddyn ym mis Mehefin byddem yn mynd ar wibdaith addysgol, wahanol! Un flwyddyn fe wnaethon ni yrru i Leeds ac yn ôl mewn diwrnod, gan ysgrifennu’r llwybr CGY. Yn olaf, fe gyrhaeddon ni wedi gwrando ar Dylan Wiliam a siarada am wreiddio Asesu ar gyfer Dysgu ac, yn bwysicaf oll, am alluogi’r staff addysgu i gael rheolaeth dros ddatblygu eu haddysgeg.

Ar ôl dychwelyd, fe wnaethom sefydlu Cymuned Dysgu Athrawon gydag ysgolion yn ein clwstwr. Dim cyfranogiad uniongyrchol gan benaethiaid. Yn hytrach, arweiniodd y Dirprwyon yr hyfforddiant a chyflwynodd bartneriaid proffesiynol ymrwymiad gan ysgolion i ryddhau staff i gynllunio ac arsylwi ar ei gilydd gan ganolbwyntio ar y dysgu.

Blwyddyn arall a’r gair wedi lledaenu, roedd wedi trawsnewid yn wibdaith addysgol i’r clwstwr. Ymwelodd yr uwch arweinwyr o dair ysgol leol ag ysgol y Fonesig Alison Peacock yn Potters Bar lle dysgon ni am ‘Ddysgu heb gyfyngiadau.’ Wedi hynny, gwnaethom barhau i gydweithio ag ysgolion clwstwr eraill ac ymchwilwyr y Brifysgol. Gwnaeth y profiad hwn i mi feddwl yn ofalus am wahaniaethu effeithiol a chynnwys dysgwyr mewn deialog am her. Rwy’n dal i glywed llais John pan fyddaf yn siarad â’m staff am beidio â defnyddio ‘gallu’ ond defnyddio ‘cyrhaeddiad ar hyn o bryd’.  Fe’m ysbrydolodd hefyd i edrych ar fodel yr ysgol addysgu i gynyddu capasiti ysgolion a thyfu athrawon ac arweinwyr y dyfodol. Rhywbeth sy’n rhan o fy ngweledigaeth nawr fy mod i’n bennaeth.

Dros y blynyddoedd, rwyf wedi cael perthynas o garu a chasau Mathemateg. Yn ystod yr ysgol gynradd roeddwn wrth fy modd gyda Mathemateg. Roeddwn i’n ferch gystadleuol, chwaraeon oedd yn mynd â’m bryd, roeddwn am fod y cyntaf i orffen. Fodd bynnag, erbyn Blwyddyn 8 neu 9 er fy mod yn set 1 dechreuais deimlo ar goll yn gyflym. Roedd y cyflymder yn rhy gyflym. Roedd llawer o ‘chalk and talk’ ac roedd disgwyl i fwrw mlaen gyda phethau. Doeddwn i ddim eisiau parhau i ddweud nad oeddwn i’n deall felly fe wnes i gadw’n dawel ac roeddwn i’n lwcus i basio fy TGAU Mathemateg.

Fel athro dan hyfforddiant, roedd yn rhaid i mi gofleidio agweddau ar fathemateg yr oeddwn wedi cael trafferth â hwy, gan gynnwys rhannu hir. Roedd angen i mi nid yn unig allu ei wneud ond hefyd i allu ei egluro, ei fodelu. Cyn dod yn Ddirprwy bennaeth deuthum yn arweinydd Mathemateg. Rwy’n credu’n wirioneddol bod fy nhrafferthion fy hun gyda Mathemateg wedi fy ngwneud yn athro ac arweinydd gwell. Cofio bod yn sownd ac i gofleidio’r teimlad hwnnw – dechrau ar fy nhaith Mind Twf fy hun a ddefnyddiais wedyn gyda fy nysgwyr a fy staff hefyd.

Roeddwn yn rhan o ymchwil am ferched yn tangyflawni mewn Mathemateg gyda Hwb Mathemateg yr Awdurdod Lleol. Sut gall merched sy’n rhagori yng Nghyfnod Allweddol 1 ddechrau rhoi’r gorau i Fathemateg yn CA2 a CA3?yn amlach na pheidio roedd llawer o famau noson rhieni yn dweud “Ydy mae Dad yn gwneud y Mathemateg a fi’n gwneud y darllen,” neu “dydw i ddim yn gallu gwneud Mathemateg chwaith.” Roedd yn sioc i mi faint o ddiwylliant oedd hyn a’i fod yn naratif derbyniol … Fyddech chi byth yn cyfaddef yn agored i beidio â gallu darllen?!

Yn ddiweddarach, fel Arweinydd Mathemateg ar gyfer 20 o ysgolion cynradd, cefais arwain neu hwyluso hyfforddiant ar gyfer y blynyddoedd cynnar hyd at athrawon ysgolion uwchradd. Yn aml hyd at 60 o athrawon bob tymor a oedd yn cefnogi cysondeb a safonau uchel ac yn hyrwyddo deialog broffesiynol agored. Yn olaf, yn 2016 des i’n gymedrolwr Cyfnod Allweddol 1 mewn Mathemateg a Saesneg ar draws yr Awdurdod Lleol. Fodd bynnag, yr hyn a’m llanwodd â’r balchder mwyaf oedd datblygu system asesu Mathemateg a’i rhannu ag ysgolion mewn sawl clwstwr ac i un safonwr ddweud wrthyf amdano mewn cyfarfod tîm er na wnes i adael i mi ddweud mai fy un i ydoedd!

Arweinydd sy’n meithrin ac yn datblygu arweinwyr

Tra’n athro dan hyfforddiant (Baglor y Celfyddydau) cefais wahoddiad i ysgol gynradd leol i gefnogi myfyriwr TAR a oedd yn ei chael hi’n anodd. Roedd cael effaith mor gadarnhaol ar ddatblygiad rhywun arall yn aros gyda mi ac yn ddiweddarach yn fy rôl Ddirprwy Bennaeth, cefais fy secondio i redeg cwrs ITT ar gyfer Prifysgol Edge Hill. Rwy’n parhau i ddarlithio ym Mhrifysgol Caer ar Ddaearyddiaeth, Hanes, Ymweliadau Addysgol a Theithiau. Rwyf hefyd yn darlithio ar weithredu’r cwricwlwm ar ôl arwain datblygiad Cwricwlwm Saesneg 2014 yn fy nghlwstwr cyn symud i Gymru yn 2017 i ddechrau taith Cwricwlwm i Gymru.

Bob blwyddyn, rwy’n croesawu athrawon dan hyfforddiant i’m hysgol ac rydym wedi datblygu system fentora mewn ysgolion. Yn bersonol, un o uchafbwyntiau fy mlwyddyn oedd cynnal ffug gyfweliadau ar gyfer athrawon dan hyfforddiant a rhoi arweiniad iddynt ar y grefft o gwblhau cais.

Darganfod yr Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol

Yn ystod COVID cefais fynediad i sawl sesiwn ‘Datgloi Arweinyddiaeth’ a helpodd fi i deimlo’n rhan o’r system ehangach yn ystod y cyfnodau clo a chadw pellter cymdeithasol. Yna ym mis Chwefror 2023 mynychais y gweithdai Arloesi. Roedd y cyfle i weithio gyda chydweithwyr o wahanol awdurdodau a grwpiau oedran yn wych. Roedd yr arweinwyr yn ysbrydoledig ac yn addysgiadol, ac fe roddodd lawer o syniadau i mi o sut i fod yn effeithiol ac effeithlon ar adeg pan fo cyllid a chapasiti’n gyfyngedig.

Felly, roedd cael fy nerbyn i fod yn Gydymaith i’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol am ddwy flynedd yn anrhydedd mawr. O ran fy natblygiad arweinyddiaeth, gwn fod y rôl Cydymaith wedi cefnogi fy ymarfer o arweinyddiaeth system tra hefyd yn rhoi mwy o gyfle i mi wneud gwahaniaeth ar lefel leol, ranbarthol a chenedlaethol. Mae’n parhau i ganiatáu imi edrych tuag allan ac felly byddaf yn mwynhau’r cyfle i weithio gydag arweinwyr eraill o wahanol ranbarthau y tu hwnt i Bowys. Rwy’n mwynhau gwrando’n uniongyrchol ar swyddogion Llywodraeth Cymru sy’n gysylltiedig ag Addysg a gallu cael llais uniongyrchol yn ôl ac mae cynrychioli fy nghyfoedion yn anrhydedd mawr.