O ALl i LA; blog

O fy awdurdod lleol bychan yn Nhorfaen i golossus Los Angeles yn cynrychioli’r Academi Genedlaethol ar gyfer Arweinyddiaeth Addysgol. Mae’r gwahaniaeth enfawr mewn maint yn syfrdanol ac yn anodd ei fynegi. Amcangyfrifir bod gan Ddinas yr Angylion boblogaeth o 3.9 miliwn. I roi hynny mewn persbectif, amcangyfrifir bod poblogaeth Cymru tua 3.2 miliwn. Gallai’r un ddinas honno yn yr unol daleithiau gartrefu pob un person yng Nghymru gyda lle dros ben.

Parhaodd y raddfa i greu argraff. Mae popeth yn fwy yno, y strydoedd, y ffyrdd, yr adeiladau, eu personoliaethau a hyd yn oed eu problemau. Parhaodd Canolfan Gonfensiwn LA a gynhaliodd Gynhadledd Genedlaethol Ysgolion Cymunedol ac Ymgysylltu â Theuluoedd 2022 yn yr un modd. Wedi’i lleoli yng nghanol tref LA ymhlith yr adeiladau uchel sgleiniog, roedd y Ganolfan Gynadledda yn anferth, gan groesawu’r 3500 o fynychwyr gan ddefnyddio dim ond cyfran fach o’i chynhwysedd.

Roedd y gynhadledd wedi’i threfnu’n dda gyda digon o gynnwys i gynnal diddordeb pawb am y tridiau. Roedd egni a brwdfrydedd y cyflwynwyr yn heintus ac yn flinedig. Roedd naws ŵyl bron i rai o’r cyflwyniadau, gyda ‘gŵyl’ go iawn ar ddiwedd y diwrnod cyntaf pan gawsom barti bloc y tu allan i ganolfan y gynhadledd.

Roedd yn ddiddorol dysgu gan yr Americanwyr o ran sut y maent yn gweithredu model eu hysgol gymunedol. Roedd pwyslais gwirioneddol ar ddysgu estynedig trwy weithgareddau cyfoethogi ar ôl ysgol, cysylltu ag iechyd a gofal cymdeithasol a phwysigrwydd gwirioneddol i lais y myfyriwr fod wrth galon yr hyn y maent yn ei wneud. Roedd yn swnio’n rhy gyfarwydd i mi fel Gweithiwr Ieuenctid; dyma’n union beth rydyn ni’n ei wneud bob dydd. Rydyn ni’n cyfarfod â phobl ifanc lle maen nhw, yn eu grymuso i ddefnyddio’u llais ac i gael eu clywed, yn cysylltu ag yn broceru partneriaethau effeithiol gydag asiantaethau eraill i ddarparu’r gwasanaethau gorau posibl i bobl ifanc ac yn gweithio yn yr ysgol a thu allan, gan ddarparu gweithgareddau cyfoethogi a phontio’r bwlch rhwng ysgolion a’r gymuned.

Mae’r hyn sydd gan yr Americanwyr sy’n wahanol i ni yn achos i fynd ar ei hôl hi. Mae Simon Sinek yn ei gyfres o bodlediadau ‘A bit of optimism’ yn amlygu’n gyson bod newid cymdeithasol a symudiadau mawr mewn cymdeithas yn dueddol o ddigwydd pan fo gan bobl elyn cyffredin i frwydro yn ei erbyn. Yn UDA, gwnaed dau elyn yn amlwg. Y gelyn cyntaf oedd hiliaeth a diffyg tegwch. Cyfeiriodd pob cyflwynydd at hiliaeth fel mater o bwys, a chadarnhawyd hyn gan yr holl fynychwyr a fyddai’n clicio eu bysedd mewn cytundeb a chydgrynhoi â’i gilydd.

Y gelyn arall sy’n wynebu pob ysgol yn yr UDA yw bygythiad saethu torfol. Cynhaliwyd y gynhadledd wythnos ar ôl i 19 o blant a 2 athro gael eu lladd yn Uvalde, Texas ac yn anffodus roedd yn un o 27 eisoes eleni. Mae’n ymddangos yn loteri ar ba ysgol sydd nesaf!

Cawsom olwg uniongyrchol ar y diwylliant gwn gwallgof sy’n bodoli yn America. Trefnodd Dr JoAnne Ferrara, o Efrog Newydd i ni neidio ar ymweliad ag Ysgol Gymunedol anhygoel RFK UCLA. Ar y ffordd i’r ymweliad ysgol o’r ganolfan gonfensiynau bu’n rhaid i’n Uber fynd ar ddargyfeiriad ychydig gan fod stryd ychydig gannoedd o lathenni o’r ysgol ar gau. Fe’i caewyd oherwydd, ychydig funudau cyn i ni basio, wnaeth Swyddog Heddlu saethu a lladd rhywun yn y stryd, gan wneud y newyddion yn Dalaith California.

Wrth i ni gyrraedd campws yr ysgol roedd llawer o’r plant yn cael eu casglu gan ei bod hi’n ddiwedd y diwrnod ysgol. Nid oedd unrhyw arwyddion o ofn na phanig o’r hyn oedd wedi digwydd tafliad carreg i ffwrdd o’r ysgol. Mae gwytnwch y bobl yn LA ar lefel arall.

Ysgol Gymunedol UCLA oedd uchafbwynt y daith. Mae’r campws yn gartref i chwe ysgol wahanol, yn rhychwantu pob ystod oedran gyda dros 4000 o fyfyrwyr. Cawsom trin i daith safle gan un o’r myfyrwyr ysgol uwchradd a siaradodd â hyder ac angerdd mawr am ei ysgol. Mae’r campws yn gartref i westy gwreiddiol yr Ambassador Hotel a oedd yn gartref i’r Oscars ac yn fwy gwaradwyddus mae’r safle lle cafodd Robert F Kennedy ei lofruddio. Mae’r fynedfa wreiddiol i’r gwesty yn dal yn gyfan. Yr hyn a oedd yn eithaf teimladwy oedd Paul Schrade, ffrind i RFK a gafodd ei saethu yn ystod y llofruddiaeth honno, yn ymweld â’r ysgol yn rheolaidd hyd yn oed yn 96 oed. Mae ei gysylltiad â’r ysgol a’r safle wedi’i anfarwoli gyda’r llyfrgell yn cael ei henwi ar ei ôl.

Rhoddodd campws Ysgolion Cymunedol RFK fewnwelediad gwirioneddol i sut mae eu model ysgol gymunedol yn gweithio yn America. Amlygwyd y dysgu estynedig a oedd yn amlwg i’r darpariaethau ar ôl ysgol a oedd yn mynd rhagddynt, a buont yn siarad yn helaeth am sut y maent yn defnyddio partneriaid allanol (gan gynnwys cyfreithwyr iau) i gynnig cymorth i’r teuluoedd. Amlygodd bwysigrwydd dod â phobl ynghyd i greu’r gymuned honno ac i sicrhau bod y plant a’r teuluoedd yn gallu ffynnu.

Byddai o’m lle i beidio â sôn am y lefelau o amddifadedd a thlodi sy’n peri gofid i LA. Roedd lefelau digartrefedd a chyflwr y bobl hyn yn drawmatig ac yn effeithio’n fawr arnaf. Roedd y ffordd yr oedd y bobl leol i’w gweld wedi dadsensiteiddio i’r sefyllfa wrth iddynt gamu dros y rhai sy’n cysgu ar y stryd yn llythrennol. Roedd yn dad-ddyneiddio ac yn drasig ac roedd yn brofiad a fydd yn aros gyda mi am byth.

Wrth wraidd model ysgolion cymunedol mae’r frwydr dros degwch a’r frwydr yn erbyn tlodi. Er nad yw ein materion ni’n cymharu â rhai Los Angeles, mae’r un thema o degwch a thlodi yn cael ei phlethu drwy’r hyn yr ydym yn ceisio’i gyflawni yng Nghymru. Mae hyn wedi’i amlinellu’n glir gan Lywodraeth Cymru fel blaenoriaeth yn y Genhadaeth Genedlaethol a Threchu Effaith Tlodi. Fel gwlad fach, mae gennym rai gwasanaethau a sefydliadau anhygoel a all helpu arweinwyr ysgol i gyflawni Ysgolion Cymunedol o safon. Gyda’r cydlyniant a’r cyfeiriad cywir gan ein harweinwyr addysgol, mae’n bosibl iawn y byddwn yn canfod nad yw model Ysgol Gymunedol filiwn o filltiroedd i ffwrdd.

Gavin Gibbs, Arwain Ieuenctid Uwch
Gwasanaeth Ieuenctid Torfaen